Yaptım Oldu De! Yaptım Olmadı Deme!
Orta Asya Türkleri ve özellikle Altaylar arasında söylenen yaratılış destanı, Türklerin bilinen en eski destanıdır.
Yazılı olarak derlenmiş bilinen 2 versiyonu vardır: Verbitski ve Radloff derlemeleri.
Türk Mitolojisi Yaratılış Destanı En Bilinen İki Yazılı Kaynak
Yazılı olarak derlendiği en bilinen 2 kaynak:
Vasili İvanoviç Verbitski
Misyonerlik çalışmaları için 35 yıl Altay bölgesinde kalıp, bitki örtüsünden geleneklere kadar çok geniş bir yelpazede etnografik çalışma yapıp kayda geçirmiştir.
Wilhelm Radloff
Rus doğu bilimci ve Türkolojinin kurucusudur. 60 yıl boyunca Türkoloji çalışmış, 15 yıl Altay bölgesinde kalmış ve alanında bir çok eser üretmiştir.
Türk Mitolojisi Yaratılış Destanında AK ENE (Verbitski Versiyonu)
Başlangıçta her yer karanlık ve sularla kaplıdır. Tanrı Ülgen suyun üzerinde tutunacak yer ararken:
“Aldında tut! (Önündekini yakala!)”
diye bir ses duyar. Elini suya uzatınca bir taş çıkar ve ona tutunur. Bu sırada ansızın Ak Ene yarıya kadar sudan çıkar ve şöyle der:
“Ettım pyutttı, dep
(YAPTIM OLDU DE!)
Etkenim pyutneri, dep, deme!
(YAPTIM OLMADI DEME!)”
Sonra Ak Ene suda kaybolur ve bir daha görünmez.
Destanın devamında Tanrı Ülgen dünyayı yaratır.
Radloff’un kaydettiği versiyonda Ak Ene’den bahsedilmez. Türkoloji ve Türk mitolojisi alanındaki araştırmalarda da Radloff veya Verbitski versiyonlarından herhangi biri kesin olarak doğru kabul edilmiyor; ancak bir çok kaynakta:
- Umay Ene ( Yaratıcı Anne),
- Ot Ene (Ateş Anne) ve
- Ak Ene (Kutsal Beyaz Anne Yaratıcı)
karakterlerine rastlanır. Birbirine dönüşmüş olarak veya üçleme olarak kullanılıyor olma olasılığı da vardır.
Ayrıca Ak Ene, Akine, Ak Ana, Ag Ene gibi isimlerle de anılır.
Bu konuda kaynak ararken; hala bu bölgede yaşayan ve bölge hakkında yazılar yazan, halı/kilim dokuma ve resim sanatçısı “Marianna Yatsyshina”nın web sayfası ile karşılaştım. Kendisi kadim atalarımızın yaratılış destanındaki ilk yaratım gücünü ve ilhamını veren “Ak Ene”yi canlandıran bir halı da dokumuş, görülmeye değer.
Dilerim ki; kadim atalarımızın yaşamı anlama çabasında ürettiği hikayelerdeki “Ak Ene”mizi düşünce ve üretim dünyamıza biz de davet edelim.
YAPTIM OLDU Diyelim:)
Hikayelerimize sahip çıkalım!
Kaynaklar
Bahaeddin Ögel, Türk Mitolojisi
Fuzuli Bayat, Kadim Türklerin Mitolojik Hikayeleri
Bartu Bölükbaşı, Türk Mitoloji Atlası
Marianna Yatsyshina, Three Guardians. Uch – Ene
(İngilizceye çevirerek okuyabilirsiniz)
Beğenebileceğiniz Yazılar
- İlkel Mitoloji ve Kurtlarla Koşan Kadınlar
- Moana ve Polinezya Mitolojisi
- Erginlenme Törenleri ile Botoksun İlişkisi
- Her Mitte Bir Beste Gizli – Mitoloji ve Müzik
Görselleştirilmiş Yazı (Web Hikayesi)
